Raport Jubileuszowy. Prywatne i publiczne wydatki na oświatę

rodzaj publikacji: raport z badań, powstały w ramach badania Badanie Ekonomicznych uwarunkowań Celów i Kierunków alokacji nakładów na edukację realizowanych przez podmioty publiczne i prywatne w Polsce (BECKER) | obszar: 4. Ekonomia edukacji: nakłady publiczne i prywatne oraz rynki około edukacyjne

opis lub streszczenie:

Edukacja  to  inwestycja  o  charakterze  zarówno  indywidualnym,  jak  i  społecznym.  Dlatego  w edukacji wydatki prywatne i publiczne nakładają się na siebie. Wiedza na temat wysokości tych nakładów jest fragmentaryczna. Dotychczasowe badania dostarczają informacji na temat przeciętnych i globalnych kwot tych nakładów, osobno ponoszonych przez gospodarstwa domowe i sektor publiczny. Szczególnie dobrze rozpoznana wydaje się strona publiczna. Jednak brak jest badań, które pozwoliłyby na wspólne potraktowanie kosztów ponoszonych przez oba sektory. Dopiero takie połączenie pozwala ocenić politykę publiczną z punktu widzenia jej dostosowania do możliwości i potrzeb prywatnych – a zatem ocenić realizację konstytucyjnej zasady pomocniczości podmiotów publicznych wobec jednostek.

Dostrzegając te braki, zdecydowaliśmy się poświęcić osobny raport kwestii wydatków prywatnych i publicznych i ich wzajemnych powiązań. Mamy nadzieję, że przedstawione w raporcie wyniki badań i analiz, opierające się na różnorodnych źródłach danych i uwzględniające zarówno poziom krajowy, jak i lokalny, pozwoli wzmocnić i poszerzyć debatę publiczną dotyczącą finansowania edukacji. Raport stanowi jednocześnie podsumowanie efektów zmian w polskim systemie oświaty, będących wynikiem trwających od 25 lat procesów decentralizacji zarządzania i finansowania oświaty.

Prezentowany raport składa się z trzech części. Pierwsza poświęcona jest nakładom prywatnym, druga publicznym, w rozdziale trzecim dokonano zestawienia prywatnych i publicznych wydatków na edukację. W raporcie prezentujemy analizy danych ogólnopolskich- z Badania Budżetów Gospodarstw Domowych w odniesieniu do nakładów prywatnych i dane z budżetów samorządów dla oceny nakładów publicznych. Te dane nie pozwalają jednak na zestawienie wydatków i publicznych i prywatnych. Pokazują one tylko uśrednione wielkości, nie pozwalają ocenić czy i jak wydatki publiczne i prywatne się ze sobą wiążą. Z tego powodu użyliśmy danych pochodzących z badania BECKER (Badania ekonomicznych uwarunkowań celów i kierunków alokacji nakładów 1  na edukację realizowanych przez podmioty publiczne i prywatne w Polsce). Dane te pozwalają na kompleksową analizę prywatnych i publicznych nakładów, wskazując jednocześnie na ich wzajemne powiązania. Takie podejście umożliwia uwzględnienie specyfiki usługi edukacyjnej, która ma wymiar lokalny – realizowana jest w konkretnej placówce i kierowana do uczniów mieszkających w jej okolicy (w danym samorządzie terytorialnym).

Badanie BECKER realizowane było na terenie dziewięciu celowo dobranych powiatów, zlokalizowanych w różnych województwach w Polsce.

Dane i informacje w ramach badania BECKER zbierane były od różnych podmiotów i osób, które mają wiedzę o nakładach na edukację i ich uwarunkowaniach:

• samorząd (władze lokalne szczebla gminnego, powiatowego i wojewódzkiego, radni, urzędnicy odpowiedzialni za oświatę),
• publiczne i niepubliczne szkoły i przedszkola (dyrektorzy i nauczyciele),
• podmioty publiczne i niepubliczne wspomagające działania oświatowe (m.in. poradnie psychologiczno-pedagogiczne, kuratoria, CKU, CKP, placówki pozaszkolne, stowarzyszenia działające na rzecz edukacji, przedsiębiorstwa zaangażowane w kształcenie zawodowe),
• ludność zamieszkująca powiat,
• gospodarstwa domowe z dziećmi w wieku 3–19 lat (rodzice i opiekunowie, dzieci w wieku 3–19 lat).

Badania w terenie realizowano w latach 2012–2014, a większość zgromadzonych informacji dotyczy roku szkolnego 2012–2013 i roku budżetowego 2012 – te lata będą przedmiotem analiz w niniejszym raporcie.

W raporcie zaprezentowano pierwsze wyniki badania BECKER. Jednocześnie obok danych pochodzących  bezpośrednio  z  badania  korzystamy  z  informacji  ze  statystyki  publicznej.  Otrzymujemy dzięki temu obraz wydatków odpowiednio prywatnych i publicznych w Polsce od ogółu – poziomu regionalnego, do szczegółu – poziomu poszczególnych jednostek i samorządów. Takie podejście po pierwsze pokazuje, że badanie BECKER wprowadza niezbędne uszczegółowienie analiz wcześniejszych, które jest potrzebne dla lepszego zrozumienia mechanizmów alokacji środków prywatnych i publicznych. Po drugie wpisuje się w regionalne podejście polityki Unii Europejskiej – kiedy to na regionach spoczywa istotny ciężar prowadzenia polityki spójności i rozwoju, której ważnym narzędziem jest edukacja.